Το Πνευματικό Κέντρο Ιθάκης λειτουργεί στο Βαθύ από το 1957 και στοχεύει να συμβάλει στην πνευματική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη του νησιού. Στο δικό του διώροφο κτίριο και για την εκπλήρωση των σκοπών του το Κέντρο λειτουργεί:

1. Μια βιβλιοθήκη που αποτελείται από περίπου δέκα χιλιάδες βιβλία, μερικά από τα οποία είναι ιδιαίτερα σπάνια, όπως το Strabo's Geographica, Francofurti, apud haeredes Andrea Wecheli, 1585 και Pausanias', Description of Greece, Excudebat Eustathius Vignon Arrebat, 1581. Η βιβλιοθήκη στεγάζει επίσης ένα Ιαπωνική μετάφραση της Οδύσσειας και της Ιλιάδας, που δημοσιεύτηκε το 1940.

2. Αίθουσα εκδηλώσεων ή αίθουσα εκδηλώσεων περίπου 200 τετραγωνικών μέτρων. Αυτό φιλοξενεί συχνά θεατρικές παραγωγές, διαλέξεις, συναντήσεις τοπικών Συλλόγων, καθώς και μουσικές εκδηλώσεις, εκθέσεις και κοινωνικές εκδηλώσεις όπως χορούς, δεξιώσεις κ.λπ.

3. Κινηματογράφος/αίθουσα συνεδριάσεων που στο παρελθόν λειτουργούσε μόνο ως κινηματογράφος. Ο Δήμος Ιθάκης φρόντισε αργότερα για την ανακαίνισή του, παρέχοντας όλο τον απαραίτητο εξοπλισμό για την ομαλή λειτουργία ενός σύγχρονου Συνεδριακού Κέντρου. Υπήρξαν φορές στο παρελθόν, όπου και οι τρεις χώροι - βιβλιοθήκη, αίθουσα εκδηλώσεων και κινηματογράφος, χρησιμοποιούνταν ταυτόχρονα για τη φιλοξενία συνεδρίων ή άλλων πολιτιστικών εκδηλώσεων.

Η «Φιλαρμονική και Μουσική Σχολή Ιθάκης» ιδρύθηκε το 1904 από μια ομάδα φωτισμένων Ιθακήσιων θαυμαστών και φίλων της μουσικής με στόχο να προσφέρει δωρεάν μουσική εκπαίδευση στους νέους του νησιού και να διασφαλίσει ότι αυτοί οι μουσικοί θα μπορούσαν να παίξουν πλήρως σε όλα τα κοινωνικά και πολιτιστικές εκδηλώσεις. Στα νησιά του Ιονίου, που έχουν μια παλιά και πλούσια παράδοση μουσικών κοινωνιών, ο όρος «Φιλαρμονική» προτιμάται από τους όρους «συγκρότημα» ή «ορχήστρα» που χρησιμοποιούνται σε άλλα μέρη της Ελλάδας. Η Φιλαρμονική Ιθάκης ιδρύθηκε από εθελοντές και μέχρι σήμερα δεν λαμβάνει κρατική χρηματοδότηση, άρα είναι εξ ολοκλήρου αυτοσυντηρούμενη.

Ο πρώτος πρωταγωνιστής της Φιλαρμονικής Ιθάκης ήταν ο Φραντσέσκο Νικολίνι, γνωστός Ιταλός βιολιστής. Τον διαδέχθηκε ο γιος του, Αρμάντο Νικολίνι, και τη σκυτάλη έχει περάσει στα χέρια πολλών αξιόλογων μουσικών.

Όλοι οι ηγέτες και τα μέλη της Φιλαρμονικής ήταν ενωμένοι στην επιθυμία τους να βελτιώνουν και να αναπτύσσουν συνεχώς τη μουσική εκπαίδευση στο νησί και, σε αυτό, πάντα επωφελούνταν από την ευρεία υποστήριξη του κοινού. Έτσι, γενιές Ιθακήσιων υπήρξαν είτε μουσικοί είτε υποστηρικτές και σήμερα, ο αριθμός των καθιερωμένων μουσικών είναι περίπου 35, αριθμός που ξεπερνά τους 90 όταν περιλαμβάνονται νέοι μαθητές και μαζί τους είναι πολύ μεγαλύτεροι και έμπειροι «βετεράνοι». Αυτή η ομάδα είναι τυχερή καθώς είναι αρκετά καλά προικισμένη και έχει το δικό της κτίριο και αίθουσες προβών και ένα μουσικό μουσείο οργάνων. Μια πλούσια συλλογή οργάνων, στολών και στολών, βιβλία μουσικού ενδιαφέροντος και μια υποδομή εκτύπωσης και προβολής, όλα εμπλουτίζουν τη μουσική κληρονομιά στην Ιθάκη.

Η χορευτική ομάδα του συλλόγου έκανε τα πρώτα της βήματα το 1983, με πρωτοβουλία του αείμνηστου καθηγητή φυσικής αγωγής Χαρίλαου Τσιγώνια. Το έτος 1993 πήρε το όνομα του ιδρυτή του «ΟΔΥΣΣΕΑΣ»!.

Μετά τον θάνατο του Χαρίλαου Τσιγώνια (1995), συνέχισε να λειτουργεί υπό την επίβλεψη της κ. Κωστήρα Σπυριδούλα μέχρι το 1998. Στη συνέχεια (1998), με πρωτοβουλία των μαθητών – μελών του χορού (ιδρυτικά μέλη), του Χορευτικού και Πολιτιστικού Ιδρύθηκε επίσημα ο Σύλλογος Ιθάκης «Χαρίλαος Τσιγώνιας» με έδρα την Ιθάκη.

Ο σύλλογος διδάσκει και χορούς από όλη την Ελλάδα.

Ο Σύλλογός μας συμμετέχει στις πολιτιστικές και κοινωνικές εκδηλώσεις του τόπου μας, (συμμετοχή στις παρελάσεις των Εθνικών εορτών - αφιέρωμα με παραδοσιακούς χορούς, Χριστουγεννιάτικες παραστάσεις / συμμετοχή στο καρναβάλι, ετήσια μεγάλη παράσταση στο τέλος της χορευτικής περιόδου (τέλη Μαΐου) , συμμετοχή σε καλοκαιρινές εκδηλώσεις πολιτισμών του Δήμου Ιθάκης.)

Επίσης, στο παρελθόν συμμετείχε σε φεστιβάλ/εκδηλώσεις σε πόλεις της Ελλάδας και του εξωτερικού όπως: Κέρκυρα, Λευκάδα, Κεφαλονιά, Ζάκυνθος, Πάτρα, Καρδίτσα, Αλεξανδρούπολη, Αθήνα, Κως, Αίγινα, Νάπολη, Ιταλία, Κύπρος, Σερβία, Ιταλία, Santa Marinella Τσεχική Δημοκρατία

Το 2007 ο Άγγελος Κουβαράς πήρε μαζί με τους φίλους του Μηνά Μανιά και Γιάννη Μολφέση την πρωτοβουλία να ανασυγκροτήσουν την ομάδα Μαντολινάτα. Ο Μηνάς και ο Γιάννης είχαν διατελέσει στο παρελθόν μέλη της ομάδας Πρόοδος 1962 υπό την ηγεσία του Βαπτιστή Κουβαρά. Η πρωτοβουλία τους έλαβε την πλήρη υποστήριξη του μαέστρου και μουσικού διευθυντή, Gregor Schäfer, ο οποίος ζει στην Ιθάκη εδώ και 35 χρόνια και ανέλαβε να οργανώσει την ομάδα, συμβάλλοντας πολύ στην επιτυχία της. Η Mandolinata φιλοξενήθηκε αρχικά στις εγκαταστάσεις του Η Φιλαρμονική Ιθάκης πριν μεταφέρει τις δραστηριότητές της στο παλιό δημοτικό σχολείο στο Βουνάκι. Η ομάδα έχει λάβει πολλές δωρεές οργάνων, με κυριότερο ένα πιάνο από την Άννα και τον Βασίλη Καραβία. Η Μαντολινάτα αργότερα ένωσε τις δυνάμεις της με τον τοπικό δήμο και εδρεύει πλέον στις αίθουσες του πρώην οικοτροφείου.
Η ομάδα, σήμερα, έχει μέλη περισσότερα από 35 άτομα όλων των ηλικιών. Παραδίδονται αρκετά τακτικά καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου τόσο στο Βαθύ όσο και στα άλλα χωριά και έτσι καταφέρνουν να διατηρήσουν μια ιδιαίτερη απήχηση στον πολιτιστικό ιστό του νησιού.

Το Κέντρο Οδυσσιακών Σπουδών είναι ένα μη κερδοσκοπικό επιστημονικό ίδρυμα κοινωφελούς χαρακτήρα που εδρεύει στην Ιθάκη. Ιδρύθηκε από την «Ένωση Ιθακησίων της Διασποράς» και ήταν αποτέλεσμα πρωτοβουλίας του τότε Προέδρου της Ένωσης κ. Επαμεινώνδα Βλασσόπουλου, ο οποίος χρησιμοποίησε κληρονομιά της Όλγας Δρακούλη για την ίδρυση πολιτιστικού ιδρύματος στην Ιθάκη.

Το 1982, το Κέντρο απέκτησε την καταστατική του ονομασία ως: «Κέντρο Οδυσσιακών Σπουδών» με προεδρικό διάταγμα που εκδόθηκε μέσω της επίσημης εφημερίδας της κυβέρνησης (αρ. 1076, φάκ. 2, 30.12.1982) Τακτικό Κέντρο η απόδοση προέρχεται από τους τόκους του αρχικού κεφαλαίου της. Πρώτος άνθρωπος που υπηρέτησε ως Πρόεδρος του Κέντρου Οδυσσιακών Σπουδών ήταν ο αείμνηστος καθηγητής John Th. Κακριδής, του οποίου το ανάστημα συνέβαλε στη φήμη του Κέντρου ενώ βοήθησε στην προώθηση της σημερινής του ταυτότητας. Κύριος σκοπός του Κέντρου είναι να υπηρετήσει και να αναπτύξει έναν αυστηρά επιστημονικό διάλογο που να ανταποκρίνεται στις διεθνείς ακαδημαϊκές προσεγγίσεις και να τονώνεται συνεχώς από νέες έρευνες για την Ομηρική και, ειδικότερα για τις οδυσσιακές σπουδές.α)Τα διεθνή συνέδρια επιφανείς μελετητές, ομηριστές από όλο τον κόσμο, παρουσιάζουν εργασίες στα διεθνή συνέδρια που πραγματοποιήθηκαν ασταμάτητα στην Ιθάκη τα τελευταία τριάντα χρόνια. Μέσα από αυτά τα συνέδρια, η Ιθάκη αναγνωρίζεται διεθνώς ως το σταθερό και τακτικό σημείο συνάντησης ομηρικών μελετητών. β) Η διοργάνωση σεμιναρίων για την εκπαίδευση φιλολόγων που διδάσκουν τον Όμηρο στα Ελληνικά Λύκεια ήταν μια ακόμη αδιάκοπη προτεραιότητα του Κέντρου. Κάθε χρόνο διδάσκουν φιλόλογοι σε λύκεια διαφορετικών γεωγραφικών τομέων της Ελλάδας δίνεται η ευκαιρία να εμπλουτίσουν την εμπειρία τους συμμετέχοντας σε σεμινάριο στο οποίο παρουσιάζονται εργασίες για συγκεκριμένα θέματα της ομηρικής υποτροφίας από εξειδικευμένους ακαδημαϊκούς και ερευνητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Τα πρακτικά αυτών των σεμιναρίων δημοσιεύονται στο περιοδικό Philologiké. γ) Το Κέντρο οργανώνει και διοργανώνει πλήθος δραστηριοτήτων που σχετίζονται με τα ομηρικά έπη, όπως διαλέξεις, εκθέσεις, συλλογές, βιβλιοθήκες, βάσεις δεδομένων. Οι δραστηριότητες αυτές πραγματοποιούνται τόσο στην Ιθάκη όσο και στην Αθήνα. (http://cods.wpnet.upatras.gr/)

Η ιστορική και πολιτιστική ταυτότητα μιας γης ορίζεται από την αντοχή των χαρακτηριστικών της στο πέρασμα των αιώνων, καθώς και από τον βαθμό προαγωγής και λειτουργίας τους στην κοινωνία. Η Ιθάκη είχε την τύχη, ως ενετική επικράτεια από το 1500 και μετά, να μπορέσει να καλλιεργήσει αυτή τη δυνατότητα. Η Γαλήνια Δημοκρατία της Βενετίας ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα για την καταγραφή και την τήρηση των δημοσίων εγγράφων στα εδάφη της. Με αυτόν τον τρόπο συνέβαλε στη διατήρηση του ιστορικού τους περιεχομένου.    

Στο νησί μας το υλικό αυτό συγκεντρώθηκε και φυλασσόταν στα Αρχεία της Ιθάκης. Κατά τον 20ο αιώνα λειτουργούσε με την ονομασία «Ιστορικό Αρχείο Ιθάκης».

Έτσι, τα Αρχεία σήμερα περιέχουν μεγάλο αριθμό συμβάσεων από το 1600 και μετά που αποτελούν πλούσια πηγή πληροφοριών. Περιέχουν το ληξιαρχείο στις σελίδες του οποίου μπορεί κανείς να βρει τις εγγραφές για τη γέννηση του Λορέντζου Μαβίλη, του Ιωάννη Μεταξά, του Νίκου Καρβούνη, του διοικητή Βαρνακιώτη και πολλών άλλων. Δυστυχώς, η καταγραφή της γέννησης του Οδυσσέα Ανδρούτσου δεν έχει διατηρηθεί. Στη συνέχεια, κανείς σήμερα δεν γνωρίζει πότε γεννήθηκε αυτός ο σημαντικός Έλληνας και ήρωας της Επανάστασης.

Τα αρχεία περιέχουν χειρόγραφα βιβλία και έγγραφα, οικοδομικά σχέδια, την αλληλογραφία της Διοίκησης από το 1654 και μετά, εφημερίδες και εκκλησιαστικά βιβλία, δικαστικές αποφάσεις, ανακρίσεις και άλλα σημαντικά έγγραφα που αναπαράγουν επαρκώς την ανάπτυξη και τη συνέχεια της γης, ενώ ταυτόχρονα παρουσιάζουν μοναδικά στοιχεία.